Članstvo i odnosi BiH sa međunarodnim finansijskim institucijama (MFI)

Odnosi sa međunarodnim finansijskim institucijama

Opšte informacije o međunarodnim finansijskim institucijama

Međunarodne finansijske institucije (MFI) predstavljaju izraz saradnje zemalja svijeta po pitanju međunarodnih finansijskih odnosa. Međunarodni finansijski odnosi, u suštini, predstavljaju finansijsku stranu međunarodne trgovine. Iz tog razloga, međunarodni finansijski sistem (ili savremeni termin od 90-ih: međunarodna finansijska arhitektura) koji podrazumijeva pravila, propise i konvencije kojima se regulišu finansijski odnosi među zemljama, kao i MFI-ji koji čine bitan element međunarodnog finansijskog sistema/arhitekture, postoje s osnovnim ciljem - da se obezbijedi slobodna (bez restrikcija) međunarodna trgovina i tokovi kapitala. Ostali ciljevi međunarodne finansijske saradnje su vezani za uravnotežen rast svjetske privrede, što podrazumijeva povećanje zaposlenosti i životnog standarda, rast realnog dohotka i efikasno korišćenje proizvodnih resursa.

Kada se govori o MFI, posebno iz ugla bilo koje centralne banke u svijetu, prva asocijacija je da se tu radi o dvije, svima poznate, institucije: Međunarodnom monetarnom fondu (MMF) i Svjetskoj banci. Osnovane su na međunarodnoj konferenciji u Bretonvudsu 1944. godine, te se uobičajeno nazivaju zajedničkim imenom: Bretonvudske institucije. Bretonvudske institucije su u prvom redu osnovane zbog poslijeratnog uređenja međunarodnog monetarnog sistema (nadležnost MMF-a) i obnove uništene privrede tokom Drugog svjetskog rata (tada nadležnost Međunarodne banke za obnovu i razvoj, sada je jedna od pet institucija koje čine grupu Svjetske banke). Međunarodni monetarni sistem koji je tada uspostavljen zvao se Bretonvudski sistem (sistem fiksnih deviznih kurseva uz obavezu centralnih banaka da intervenišu u održavanju fiksnog pariteta), a bio je na snazi do 1971. godine. U momentu osnivanja, članstvo Bretonvudskih institucija činilo je oko 30 zemalja, a danas su MMF i Svjetska banka globalne (svjetske) institucije, jer predstavljaju izraz međunarodne finansijske saradnje skoro svih zemalja svijeta.

Osim globalnih MFI-ja, određene grupe zemalja sarađuju u međunarodnim finansijskim institucijma po principu srodnih interesa u regiji ili po principu specifične namjene institucija. Primjeri navedenih institucija su: Evropska banka za obnovu i razvoj, Banka za međunarodna poravnanja koja je osnovana 1930. godine, Evropska investiciona banka i slično.

Zemlje članice navedene dvije vrste MFI-ja prilikom učlanjenja uplaćuju (ili polažu određene garancije da će uplatiti po pozivu) odgovarajući dio sredstava prema pravilima MFI-ja koja su definisana statutom ili drugim dokumentom kojim se definišu osnovna prava i obaveze cjelokupnog članstva. Uplaćena sredstva svih članica predstavljaju opšte izvore sredstava (ili uplaćeni kapital) svake MFI. Na taj način uplaćena sredstva obično nisu dovoljna za finansijsku pomoć koja je potrebna članicama, tako da MFI-ji dopunske izvore sredstava obezbjeđuju povremenim pozivima za uplatu na osnovu donesenih odluka o povećanju opštih izvora sredstava ili se zadužuju na finansijskim tržištima emisijom vrijednosnih papira.

S obzirom na to da su (od 70-ih) četrdesetogodišnji period savremenog međunarodnog finansijskog sistema/arhitekture obilježila dva fenomena - globalizacija i krize, stvarali su se i drugi oblici međunarodne finansijske saradnje, kao što su određene grupe zemalja koje funkcionišu kao forumi, razne asocijacije ili komiteti. Na sastancima takvih grupa zemalja, asocijacija ili komiteta donose se određene odluke koje bitno utiču na međunarodni finansijski sistem, posebno regulatorni okvir, kao i na same MFI-je, a posebno na MMF. U tom kontekstu poznati primjeri takve saradnje su: grupa zemalja G-7 koju čine najrazvijenije zemlje svijeta ili grupa zemalja G-20, koja s izbijanjem globalne ekonomske krize 2008. godine postaje glavni ekonomski forum; specifične asocijacije, kao što su Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj (OECD) ili Pariski klub; razni komiteti, kao što su Međunarodni monetarni i finansijski komitet (IMFC) ili Odbor za finansijsku stabilnost (FSB).

Bosna i Hercegovina (BiH) je naslijedila članstvo u Bretonvudskim institucijama i Banci za međunarodna poravnanja, kao jedna od pet zemalja nasljednica Socijalističke federativne republike Jugoslavije (SFRJ). SFRJ je bila članica Bretonvudskih institucija od njihovog osnivanja. Centralna banka Bosne i Hercegovine (CBBiH) je depozitar za Bretonvudske institucije, a od 2002. godine je fiskalni agent za članstvo BiH u MMF-u. Bosna i Hercegovina je članica Evropske banke za obnovu i razvoj i Evropske investicione banke.

U svim navedenim institucijama BiH je dijelom naslijedila a zatim uplatila ili položila potrebne garancije za uplatu svog dijela sredstava u opšte izvore sredstava pomenutih MFI-ja. Finansijska pozicija BiH u navedenim MFI-jima do sada je dužnička (što znači da je korisnik kredita u iznosu koji prevazilazi njen dio u ukupnim izvorima sredstava) ili je neutralna (ne koristi sredstva) ili nulta (koristi sredstva u iznosu koji je jednak njenom dijelu u ukupnim izvorima sredstava).

U ovom tematskom dijelu, čitaoci mogu dalje naći informacije o međunarodnim finansijskim institucijama u kojima je BiH članica, kao i najvažnije informacije o njenim odnosima s navedenim institucijama; informacije su dostupne na tri jezika koji se koriste u BiH, sačinjene su na osnovu relevantnih tekstova na engleskom jeziku, tako da se čitaoci koji žele verziju na engleskom jeziku upućuju na odgovarajući link (vezu) za MFI.